लोकतन्त्रको हराएको दिशा : युवानेताले अब बुझ्नुपर्ने कुरा

पुष्कर रोकाया,सुर्खेत
हरेक निर्वाचनमा एउटै नारा गुन्जिन्छ — “अब युवाको पालो!”
नयाँ अनुहार, चम्किला पोस्टर, आधुनिक भाषण। तर देशको लोकतन्त्रको मुटुभित्र अझै पनि पुरानै रोग छ — राजनीतिक ढाँचा बदलिएको छैन, केवल पात्र बदलिएका छन्।
आजको नेपालको लोकतन्त्र एउटा त्यस्तो मन्दिरजस्तो बनेको छ जसमा घण्टी अझै बज्छ, तर भगवान हराइसकेका छन्। चुनाव हुन्छ, भाषण हुन्छ, सभासम्मेलन हुन्छ, तर त्यहाँ जिम्मेवारी, त्याग र दृष्टिकोण होइन — प्रदर्शन, प्रचार र पदको प्रतिस्पर्धा मात्र बाँकी छ।
यहींबाट सुरु हुन्छ युवानेताहरूको कथा।
हाम्रो युवापुस्ता ह्यासट्यागको युगमा जन्मिएको, वैदेशिक रोजगारीको युगमा हुर्किएको, र निराशाको युगमा राजनीतिमा प्रवेश गरेको पुस्ता हो। तर आश्चर्य — जुन पुस्ताले औषधि बन्नुपर्ने थियो, त्यही रोगको हिस्सा बन्दैछ।
पुरानालाई बदल्ने होइन, उनीहरूकै नक्कल गर्ने। नीतिभन्दा नाम, सेवाभन्दा सेल्फी, र राष्ट्रभन्दा रेटिङलाई प्राथमिकता दिने।

* अनुकरणको फन्दामा युवा राजनीति
आजका धेरै युवानेताहरूले “विद्रोह” र “प्रतिक्रिया” बीचको भिन्नता बुझ्न सकेका छैनन्।
उनीहरू “भाइरल” हुन जान्दछन्, तर “मूल्यवान” बन्न जान्दैनन्।
उनीहरू परिवर्तनका नारा लगाउँछन्, तर पदको कारोबार गर्छन्।
उनीहरूका हातमा ल्यापटप छ, तर मस्तिष्कमा नीतिगत विचार छैन।
उनीहरूको राजनीति आस्थाको होइन — अवसरको बनेको छ।
उनीहरूले पुरानै पुस्ताको अकड र अहंकार नक्कल गर्छन्, र पार्टीको झन्डा लिएर हिँड्छन् तर राष्ट्रिय दृष्टिकोण हराउँछन्।
कुर्सीमा बस्न त चाहन्छन्, तर त्यो कुर्सी किन अस्तित्वमा छ भन्ने सिक्न चाहँदैनन्।
लोकतन्त्र सेवा गर्ने थलो हो, व्यापार गर्ने ढोका होइन — यो कुरा उनीहरूले बिर्सिएका छन्।

* लोकतन्त्र हिंसाबाट होइन, मौनताबाट मर्छ
नेपालको लोकतन्त्रको विडम्बना यो हो — यसले बन्दुकले होइन, बिबेकले मर्न थालेको छ।
भ्रष्टाचार संस्कृति बनेको छ।
वफादारी मुद्रा बनेको छ।
र युवाहरू, जो नैतिकताको दियो बन्नुपर्ने थियो, त्यही अँध्यारोमा हराउँदैछन्।
समस्या क्षमता नभएर चरित्रको छ।
ऊर्जाको होइन — आचारको छ।
सपना नहुनु होइन — दिशा हराउनु हो।
लोकतन्त्रमा सबैभन्दा खतरनाक पुस्ता अज्ञानी होइन — त्यो हो, जसले सत्य बुझ्दछ तर मौन रहन्छ।

* आफ्नो अनुहार हेर्न डराउने पुस्ता
साँचो कुरा गरौं —
कति जना युवानेता आफ्नै नेताको गलत निर्णयविरुद्ध बोल्ने साहस राख्छन्?
कति जना लोकप्रियताको साटोमा सिद्धान्त रोज्छन्?
कति जना राजनीतिलाई सेवा ठान्छन्, र पदलाई होइन?
नेपाललाई त्यस्तो युवानेता चाहिएको छैन जसले तीस वर्षमै मन्त्री बन्ने सपना देख्छ।
नेपाललाई त्यस्तो युवानेता चाहिएको छ जसले पचास वर्षमा राष्ट्र पुनर्निर्माण गर्ने संकल्प गर्छ।
तर त्यसका लागि पहिले उनीहरूले मौनता तोड्नुपर्छ, आफ्नै स्वार्थमाथि जित हासिल गर्नुपर्छ, र पार्टीभित्र बसिरहेको पुरानो सामन्ती सोचसँग विद्रोह गर्नुपर्छ — जुन सोच अझै पनि सबै दलभित्र जिउँदो छ।

* जिम्मेवारीको क्रान्ति
साँचो परिवर्तन “विद्रोह” बाट होइन — जिम्मेवारी बाट सुरु हुन्छ।
आगामी दशकको युवा आन्दोलन व्यक्तिविरुद्ध होइन — प्रवृत्तिविरुद्ध हुनुपर्छ।
पदका लागि होइन — उद्देश्यका लागि हुनुपर्छ।
पार्टीका लागि होइन — देशका लागि हुनुपर्छ।
यदि हाम्रो युवानेता “नेतृत्व गर्नुअघि सुनाउन”, “भाषण दिनुअघि बुझ्न” र “सत्ता लिनुअघि सेवा गर्न” सिके — तब मात्र नेपालको लोकतन्त्र फेरि बाँच्नेछ।
कागजमा होइन, मनमा।

* अन्तिम प्रश्न
आजका युवानेताहरूले आफूलाई सोध्नुपर्छ —
“मैले संसदमा पुग्न कसरी सक्छु?” होइन,
“दस वर्षपछि म आफ्ना जनतालाई सिधा आँखामा हेरि भन्न सक्छु कि — मैले आफ्नो आत्मा बेचेको छैन।”
किनकि लोकतन्त्र तब मर्दैन जब तानाशाह उठ्छ,
लोकतन्त्र तब मर्छ जब युवाहरूले प्रश्न गर्न छोड्छन्।
त्यसैले, झण्डा ओढ्नु अघि युवाले आफ्नो विवेक ओढ्न सिक्नुपर्छ।
त्यो दिनदेखि लोकतन्त्र फेरि बाँच्नेछ —
नारा होइन, सत्य र सादगीका कारण।